Ceremonie en Rituelen

Rituelen bij het levenseinde helpen een persoon niet alleen om vredig te sterven maar ook op een gewijde manier, een manier die verzoening en acceptatie (teweeg)brengt zowel bij de dierbaren als bij de stervende zelf. Rituelen helpen ons de pijn van het loslaten te helen terwijl ze ons tegelijkertijd verbinden met iets dat veel groter is dan aardse aangelegenheden.

Rituelen zijn echter niet bedoeld om de plaats in te nemen van medische zorg of zorg in een hospitium. Bij hun uitvoer wordt ervan uit gegaan dat aan fysieke noden tegemoet is gekomen en dat pijnbestrijding onder controle is.

Ritueel op Zielsniveau

Er zijn vier niveaus waarop de sjamaan zich bezighoudt met de wereld. Deze niveaus komen overeen met de vier gebieden van trilling en licht: het rijk van de fysieke wereld (ons lichaam), het rijk van gedachten en ideeën (verstand), het rijk van de mythen (ziel) en het rijk van geest (energie). Als we werken met rituelen en ceremonieën, dan werken we op zielsniveau – het rijk van de mythe. Albert Einstein zei eens dat de problemen die we tegenkomen in het leven niet opgelost kunnen worden daar waar ze worden gecreëerd. Verschuiving naar een hoger waarnemingsniveau kan ons helpen om eenheid met de hele schepping te ervaren. Als we ons richten op God dan kunnen we oordeel en wijsheid in een nieuw licht bezien.

In het rijk van de mythe (ziel) is de taal poëzie, muziek, verhalen en sprookjes, symbolen en beelden. Als we ons richten op dit rijk waar taal te kort schiet, werken we dichtbij de essentie van het rijk van de geest. Dit is het rijk waarover gesproken wordt door in de oude tradities van de Boeddhisten, Egyptenaren en Kelten en waarover verslag wordt gedaan door individuen die bijna-dood ervaringen hebben gehad (zoals gedocumenteerd door de Amerikaanse psychiater Raymond Moody, en de Nederlandse cardioloog Pim van Lommel (noot van vertaler)). Het is in dit rijk dat we via rituelen en ceremonieën kunnen groeien vanuit doodgaan vol angst naar een plaats van doodgaan in vrede. Hier kunnen we ons makkelijk bewust blijven van de reis die gaat komen.

Rituelen gedurende het Leven

Rituelen zijn een groot onderdeel van ons leven. Volgens theoloog Tom Driver zijn rituelen vooral een instrument om een situatie te veranderen. Rituelen transformeren de ene staat van zijn naar een andere. Ze dragen ons van onze kinderjaren naar volwassenheid, van lidmaatschap van de familie waarin we geboren zijn naar het creëren van een nieuwe familie middels het huwelijk. Rituelen kunnen gecompliceerd zijn maar ze kunnen ook heel eenvoudig zijn en vol persoonlijke betekenis. Ze kunnen onderdeel zijn van een groter religieus systeem of ze kunnen gecreëerd worden enkel en alleen vanwege een specifieke behoefte. We zijn allemaal bekend met de vele tradities die de huwelijksceremonie en het vieren van een verjaardag omgeven. Als we kaarsen aansteken en verjaardagsliedjes zingen beoefenen we een voor velen bekend ritueel.

Rituelen voor het Sterven

Rituelen voor de dood komen in vele verschijningsvormen. De persoonlijke religieuze achtergrond speelt een grote rol in wat er gebeurt in het stervensuur. Iedere godsdienst heeft eigen geloofsovertuigingen en symbolen die het stervensproces definiëren en de plaats van God in deze gebeurtenis. Als de dood dichtbij komt, willen ook die mensen die niet als volwassenen een godsdienst hebben beoefend vaak horen wat bekend is vanuit hun kinderjaren. Van daar uit kunnen we uitbreiden naar meer persoonlijke rituelen of nieuwe rituelen creëren om hen te helpen.

Water wordt universeel erkend als een symbool van reiniging en zuivering. Verder heeft het door zijn karakter– het behoort tot de vier traditionele bestanddelen – helende eigenschappen. Veel religieuze tradities gebruiken water voor het doopritueel, zelfs ten tijde van sterven. Het kan gebruikt worden om de stervende voor te bereiden op de dood en daarna, zoals het sproeien van “heilig water” of “gewijd water” en het schoonmaken van het lichaam na het sterven. Andere natuurlijke substanties die kunnen worden gebruikt zijn heilige oliën of zalven voor inwrijven om het lichaam te heiligen en de ziel te helpen bij de reis. Een voor velen bekend ritueel is het samen brood te verdelen. Neem de bekende rituelen en maak ze tot iets persoonlijks en betekenisvols voor de dierbare en zijn/haar familie.

Er is een prachtig boek van Megory Anderson geheten Sacred Dying, Creating Rituals for Embracing the End of Life, dat gedetailleerd veel van de unieke rituelen die Anderson uitvoert en creëert beschrijft. Voorbeelden hiervan zijn: loslaatrituelen, rituelen voor onopgeloste zaken als boosheid, wroeging of verdriet, en zuiveringsrituelen.

Hulpmiddelen bij Ceremonie

Hulpmiddelen worden gebruikt om een vredige kalmerende sfeer te creëren die de stervende en alle aanwezigen zal helpen om de goddelijke aanwezigheid gewaar te worden. Ze brengen de zintuigen in harmonie en moeten passend zijn bij de wensen en spirituele richting van de stervende. Dit zijn algemene suggesties.

VERLICHTING: Zachte verlichting of brandende kaarsen kunnen gevoelens van vrede en veiligheid geven.

GEUREN: Brandende salie, geurkaarsen, wierook en bloemengeuren kunnen een kalmerend effect hebben. (Als mensen sterven dan is hun gevoeligheid voor geuren heel groot, wees er zeker van dat de stervende persoon er niet negatief op reageert.)

GEWIJDE VOORWERPEN: Maak een altaar en zet er spiritueel betekenisvolle voorwerpen of afbeeldingen op. mandala

MUZIEK: De juiste muziek zal kalmeren en inspireren. Sommige muziekinstrumenten als trommels en bellen worden gebruikt in vele tradities. Geluiden uit de natuur kunnen erg helend zijn.

GEBED: Specifieke mondelinge gebeden volgens de traditie, opzeggen van psalmen, lezen van de heilige geschriften. In de islam wordt de Koran gelezen, en als het uiteindelijke moment komt dan is er complete stilte.

STILTE: Onthoud altijd dat stilte een erg belangrijk geluid is. Het is goed om de waarde en de noodzaak te herinneren van in stilte zitten bij de stervende persoon.

Het belangrijkste om te onthouden is dat deze tijd de tijd is voor de stervende persoon. Als rituelen worden gecreëerd met dat in het achterhoofd, en geworteld in liefde en compassie, dan is er geen goede of slechte manier om dingen te doen. Wees je bewust dat rituelen ons kunnen helpen om dingen scherper te zien en zaken naar de oppervlakte kunnen brengen die verbonden zijn met zeer krachtige gevoelens die in ons onbewuste waren begraven.

Ceremonieën uit de Oude Tradities

Veel oude tradities en religies kennen rituelen rond het sterven. De twee voornaamste ceremonieën door de Inka sjamanen gebruikt zijn despacho (offerande) en vuurceremonie. De despacho voor de doden staat bekend als de Aya despacho en wordt gedaan met de stervende en de familie en vrienden. Een despacho is een gebedsbundel bestaande uit lagen van vloeipapier met afbeeldingen van het leven van de stervende. Deze bundel wordt geofferd aan het vuur als een symbool van transformatie. Het is een vreugdevolle manier om de ervaringen van de dierbare te eren en los te laten.

Een brandende kaars is voldoende voor sommige ceremonieën, maar voor een despacho is een open haard of een open vuur buiten nodig. Wacht totdat het vuur ‘vriendelijk’ is voordat het wordt benaderd – vlammen getemperd en veilig om dichtbij te zijn. Nader alleen dan het vuur in stilte en offer de despacho. Haal je handen kortdurend door het vuur – trek de energie van het vuur in je buik, je hart en je voorhoofd. Dit is niet bedoeld om sensationeel te zijn of dramatisch, maar een vorm van gebed met de aandacht en energie op transformatie.

Klik voor een gedetailleerder beschrijving op de Aya Despacho video knop.

Rituelen na de Dood

Als de dierbare is overleden is onze verantwoordelijkheid om bijstand te verlenen net zo belangrijk als voor het heengaan. We kunnen het geloof en gewoontes van de persoon als leidraad nemen. Stappen voor deze overgang kunnen onder andere zijn het maken van symbolische veranderingen in de kamer, wassen van het lichaam, het lichaam kleden en gereedmaken voor de begrafenis. Begin de rouwperiode door ceremonieën voor de begrafenis te plannen.

Ceremonie en het Menselijke Brein

Invloed van de Hersenen op de Dood

De hersenen zijn onderverdeeld in vier hersendelen die zijn ontwikkeld in verschillende evolutionaire stadia van het leven. Ieder hersendeel regelt een verschillend aspect van de menselijke natuur.

Het reptielen- of hagedissenbrein: De eerste is niet erg verschillend van het primitieve brein dat de dinosaurussen aandreef. De primaire functies zijn overleving en voortplanting. Het handhaaft en reguleert de machinerie van het lichaam waaronder temperatuur en ademhaling. Dit deel evolueerde miljoenen jaren geleden en omvat de hersenstam, het verlengde merg en de kleine hersenen. Dit hersendeel weet hoe het moet sterven zoals het weet hoe het geboren moet worden.

Het limbische- of zoogdierenbrein: Voorwaarden voor overleving werden meer complex met de komst van de zoogdieren. Dit hersendeel is gericht op het in stand houden van de organisatie of het organisme. Het is erg controlerend en het hoofddoel is om leven te verlengen. Geleidelijk aan werd dit hersendeel de belangrijkste sturende kracht van humane ervaring met de vier emotioneel geladen responsprogramma's: angst, voeden, vechten en seks. Religie en de wet zijn beiden producten van het limbische brein en zijn ontworpen om de impulsen uit dit deel te controleren. Regressief gedrag kan worden waargenomen bij mensen die in tijden van crisis vanuit dit hersendeel opereren. Het doel van dit brein is om koste wat kost vernietiging te vermijden. Het lichaam weet hoe te sterven maar het zoogdierenbrein treedt dit met de voeten. Als de doodsangst is geactiveerd dan staat er niets in de weg.

Klik op de ‘Fight of Flight’ video knop voor het toepassen van loslaten van angst uit het lichaam.

De Neocortex of het nieuwe brein van wetenschap en individualiteit: Dit brein onstond 100.000 jaren geleden in een onverklaarde evolutionaire kwantumsprong. Het zorgde voor een logisch, rationeel denkraam voor de bijgelovigheden en het rituele denken van het limbisch brein. Het maakt alles begrijpelijk. Het ontstaan van dit brein was het begin van wat in het Engels ‘mind’ wordt genoemd, want hierbij ontstond het vermogen van het brein tot zelfreflectie. Het is het brein van de taal, die het ons mogelijk maakt om de ervaringen van onze zintuigen en gemoed te definiëren en er over te communiceren.

Het God-brein: Dit deel van onze hersenen is van de geest, die individualiteit transcendeert en eenheid zoekt met alles. Het is gelokaliseerd in ons voorhoofd boven onze wenkbrauwen en boeddhistische monniken die in een staat van gelukzaligheid komen—Samadhi genaamd—laten bijna uitsluitend in dit deel hersenactiviteit zien. Voor het God-brein is tijd vloeiend als in een droom.

Het is belangrijk dat we bij het doen van de dodenriten alle delen van het brein aanspreken. We doen dit door rituelen en ceremonieën. Het reptielenbrein zal ons door het proces loodsen; de neocortex zal proberen om te begrijpen wat er gebeurt, en het limbische brein zal de emoties verwerken. Met het doorlopen van de dodenriten zal angst van het emotioneel geladen limbische brein omgeleid worden en wordt het stil. Het God-brein herkent het heilige, het gewijde, kent de weg naar huis en leid naar bevrijding.